پاییز امسال در فضای کسب و کارهای دیجیتال، همزمان با روز موسوم به «جمعه سیاه» یا «بلک فرایدی» تبلیغات زیادی را با عنوان تخفیف های ویژه این روز در سطح وسیعی از رسانه های بیداری و حتی بیلبوردهای شهری از سوی فروشگاه های اینترنتی شاهد بودیم که آسیب شناسی این موضوع بهانۀ اصلی نوشتن این یادداشت است:
- عدم تطابق فرهنگی
اولین نقد و نظری که فعالان حوزه های اجتماعی و دیجیتال به جمعه سیاه ایرانی داشتند عدم تطابق فرهنگی این روز با تقویم مناسبتی ایران بود. چراکه ما شاهد هیچ ویژگی برجسته‌ای برای این روز در تقویم فارسی نیستیم. ضمن اینکه برخی دیگر رواج فرهنگ مصرف گرایی یا خرید کالای غیرضروری به صرف قیمت کمتر را هم از آسیب های فرهنگی این رویداد تازه می دانستند.
- فروش اجناس مازاد
با نگاهی به لیست فروش پیشقراولان این جریان در بلک فرایدی اولین نکته ای که به ذهن می رسید این بود که انگار این اجناس در انبارها مانده است و به نحوی مازاد محسوب می شود و بدلیل عدم برخورداری از استانداردهای فروش اعم از قیمت یا کیفیت تاکنون فروخته نشده است و حالا قصد دارند به بهانۀ جمعه سیاه از شرّ آنها به نوعی خلاص شوند.
- و باز هم زیرساختهای فنی
به محض شروع زمان فروش بلک فرایدی تقریباً چند فروشگاه اینترنتی بزرگ ایران از دسترس کاربران خارج شد و چندباره این معضل عدم زیرساختهای فنی قوی دیتاسنتر، سرور، هاستینگ و شبکۀ قوی در ایران را به همۀ فعالان این حوزه یادآور شد و عملاً ساعتهای زیادی از این روز فروشگاههای بزرگ اینترنتی ایران در دسترس نبودند یا به سختی باز می شدند و فرایند مشاهده تا خرید یا بسیار کند بود یا عملاً بدرستی انجام نمی شد.
- ضعف مشهود اخلاقِ مشتری مداری و کاسبی
شاید شما هم عکسهای زیادی دیده باشید که کاربران از قیمتهای قبل و بعد از بلک فرایدی و میزان تخفیف اعمال شده دیده باشید بطور مثال: بزرگترین فروشگاه اینترنتی ایران قیمت کالایی را در این روز به میزانی افزایش داده است و همان میزان افزایش را بعنوان تخفیف جمعه سیاه درنظر گرفته است و عملاً هیچ تخفیف واقعی و ملموسی نصیب مشتری نشده است.
پایان: این روز یا هر روزی که بتواند کمکی به سبد خرید دیجیتال کاربر ایرانی کند بی شک روز خوبی خواهد بود ولی تجربه نشان داده است که طیفی از فروشگاههای اینترنتی ایرانی حتی در ساختن یک روز خوب خرید هم به فکر منافع درآمدی خود هستند و با چند اشتباه مشهود نه تنها خود را از گزینۀ مطلوب برای خرید حذف می کنند بلکه بالاتر از آن اعتماد عمومی به خرید دیجیتال را از کاربر ایرانی سلب می کنند.
