آنتی اکسیدان چیست و نقش آن در سلامتی بدن

آنتی اکسیدان چیست؟

آنتی اکسیدان‌ها مولکول‌هایی هستند که به کنترل رادیکال‌های آزاد و پیشگیری از آسیب آن‌ها کمک می‌کنند. رادیکال‌های آزاد می‌توانند با پیوستن به مولکول‌های دیگر و برانگیختن سلول‌ها به رشد غیرطبیعی، سبب آسیب سلولی شوند. در واقع آنتی اکسیدان‌ها مولکول‌هایی هستند که در مقایسه با سایر مولکول‌های اکسید شونده می‌توانند در غلظت‌های کم وجود داشته باشند و از آسیب‌های اکسیداتیو به سایر مولکول‌های زیستی جلوگیری کنند. واکنش‌های رادیکال آزاد به طور مداوم در تمام قسمت‌های بدن اتفاق می‌افتد. برای داشتن یک ارگانیسم کارآمد داشتن آنتی اکسیدان‌ها بسیار مهم است.

آنتی اکسیدان‌ها چگونه کار می‌کنند؟

بدن انسان از عناصر مختلف، اتم‌ها و الکترون‌ها ساخته شده است. از ترکیب دو یا چند اتم با هم مولکول تشکیل می‌شود. مولکول زمانی می‌تواند باقی بماند که تعداد الکترون‌های مناسبی داشته باشد. اگر مولکول‌ها الکترون‌های خود را از دست بدهند، می‌توانند به یک رادیکال آزاد تبدیل شوند. هر عملی در زندگی از جمله نفس کشیدن، خوردن و ایجاد و شکستن بافت‌ها و ساختارهای بدن باعث ایجاد رادیکال‌های آزاد می‌شود. این رادیکال‌های آزاد برای بسیاری از واکنش‌های بدن ضروری هستند اما اگر دقیقا کنترل نشوند می‌توانند مشکلاتی ایجاد کنند. دلیل آن این است که رادیکال‌های آزاد بسیار واکنش پذیر هستند، به همین علت می‌توانند باعث آسیب به هر چیزی شوند. اگر این آسیب تعمیر نشود، می‌تواند منجر به تغییرات دائمی بدن و حتی بیماری یا سرطان شود. یک رادیکال آزاد، بسیار ناپایدار است و می‌تواند با مولکول‌های دیگر واکنش نشان دهد و به آن‌ها آسیب برساند. این وضعیت می‌تواند یک واکنش زنجیره‌ای ایجاد کند و مولکول‌های دیگر را به رادیکال‌های آزاد تبدیل کند. در نتیجه باعث تخریب سیستم بدن می‌شوند.

در این وضعیت آنتی اکسیدان‌ها به کمک بدن می‌آیند. آن ها برای آزادسازی رادیکال‌ها، الکترون اهدا می‌کنند و به طور موثری آنها را خنثی می‌کنند. با این حال، بدن به تعادل بین آنتی اکسیدان‌ها و رادیکال‌های آزاد نیاز دارد. هنگامی که رادیکال‌های آزاد از عناصر آنتی اکسیدان‌ها بیشتر است، منجر به استرس اکسیداتیو می‌شود.

نمونه‌هایی از آنتی اکسیدان‌ها

انواع مختلفی از آنتی اکسیدان‌‎ها، از جمله ویتامین‌ها، آنزیم‌ها و سایر کلاس‌های مولکولی وجود دارد.

ویتامین‌ها

آنتی اکسیدان‌های ویتامین شامل ویتامین A، ویتامین C و ویتامین E هستند.

آنزیم‌ها

آنزیم‌های آنتی اکسیدان شامل گلوتاتیون، سوپراکسید دیسموتاز و کوآنزیم (ubiquinol) می‌باشند.

برخی از انواع دیگر آنتی اکسیدان‌ها عبارتند از کاروتن‌ها (از جمله کاروتنوئیدها مانند لیکوپن و بتا کاروتن و زانتوفیلی‌ها از جمله آساکسانتین، زاکسانتین و لوتیین)، پلی‌فنول‌ها (از جمله تانین‌ها، فلاونول‌ها مانند کوئرزیتین، کیتچین‌ها مانند اپیگالاکاکتین ۳ گالات، اسیدهای سینامیک و بسیاری از کلاس‌های دیگر) و اسید آلفا لیپوئیک (ALA).

ویتامین‌ها، کاروتن‌ها، پلی‌فنول‌ها و بسیاری از آنتی اکسیدان‌های دیگر در غذاها وجود دارند. اسید لیپوئیک در غلظت‌های بسیار پایینی در غذا وجود دارند و همچنین در بدن هم ساخته می‌شود. اما آنزیم‌ها عموما در بدن جمع می‌شوند. با این حال اغلب آنتی اکسیدان‌های آنزیمی برای عملکرد به کوفاکتور نیاز دارند. گلوتاتیون از سلنیوم استفاده می‌کند، سوپراکسید دیسموتاز از روی استفاده می‌کند و آنزیم‌های آنتی اکسیدانی دیگر از کافاکترهای عناصر مختلف مانند مس و منگنز استفاده می‌کنند. افزودن این مواد معدنی ضروری در رژیم غذایی شما را به عملکرد سیستم‌های آنتی اکسیدانی طبیعی خود می‌رسانند.

منابع آنتی اکسیدان‌ها

آنتی اکسیدان‌هایی که در غذاها مصرف می کنید از منابع مختلفی بدست می‌آید:

ویتامین A

کبد، سیب زمینی شیرین، کره، پنیر، هویج، کلم بروکلی و اسفناج

ویتامین C

فلفل قرمز، گواوا، بروکلی، پرتقال، لیمو، آناناس، گل کلم، کلم و گوجه‌فرنگی

ویتامین E

آجیل، روغن آجیل، روغن زیتون، آوکادو و برخی سبزیجات برگ سبز

کاروتن‌ها

سیب زمینی شیرین، هویج، گرمک، گوجه‌فرنگی، کلم بروکلی، اسفناج، کلم، چغندر و بسیاری از میوه‌ها و سبزی‌های رنگارنگ دیگر

پلی‌فنل‌ها

چای، میوه‌ها و سبزیجات، شکلات، زیتون، انگور، روغن زیتون، آجیل، گیاهان و ادویه‌ها

آنزیم‌ها

آنتی اکسیدان‌های آنزیمی در بدن مونتاژ می‌شوند و از اسیدهای آمینه ساخته می‌شوند. به همین ترتیب، به منابع پروتئینی خوب برای ارائه اسید آمینه ضروری نیاز دارید. شما همچنین به مصرف مواد معدنی آنزیمی نیاز دارید. منابع خوب پروتئین عبارتند از گوشت، لبنیات، تخم‌مرغ، لوبیا و آجیل. منابع خوب از روی، سلنیوم، آهن و مس نیز در گوشت، کبد، انواع آجیل، لوبیا و برخی سبزیجات سبز برگ یافت می شود.

آنتی اکسیدان‌ها در گیاهان

گیاهان انرژی خود را از طریق نور خورشید و از طریق فتوسنتز دریافت می‌کنند. از آنجا که نور خورشید و اکسیژنِ ناشی از عمل فتوسنتز آسیب‌های جبران ناپذیری ایجاد می‌کنند، گیاهان برای محافظت از خود آنتی اکسیدان تولید می‌کنند. این همان آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها، پلی‌فنل‌ها، کاروتنوئیدها، زانتوفیل‌ها و دیگر گیاهان است که شما قادر به جذب و استفاده از آن در بدن خود هستید تا از آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت کنید.

فواید آنتی اکسیدان در سلامتی

۱. از قلب و عروق محافظت می‌کند

اگر چه تمام آنتی اکسیدان‌ها برای محافظت در برابر بیماری‌های قلبی مفید نیستند، اما این به این معنا نیست که آن ها باعث این بیماری می‌شوند. بعضی از آن‌ها مانند ویتامین C، E، سلنیوم، مس و روی برای محافظت از قلب فعالیت می‌کنند. برخی مطالعات نشان می‌دهد که مصرف کافی ویتامین C می‌تواند خطر سکته مغزی را تا ۵۰ درصد کاهش دهد.

صدها مطالعه دیگر وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف رژیم‌های غذایی مبتنی بر گیاه شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه می‌توانند از بیماری‌های قلبی عروقی محافظت کنند. میوه‌ها و سبزیجات، سرشار از آنتی اکسیدان‌ها هستند و همین، این ادعا را ثابت می‌کند.

۲. سلامت شناختی را بهبود می‌بخشد

آنتی اکسیدان‌ها به بهبود حافظه و کاهش خطر ابتلا به زوال عقل کمک می‌کنند. ویتامین‌ها و مواد معدنی آنتی اکسیدان مانند ویتامین های E، C، سلنیوم و روی بعنوان داروی طبیعی ضد افسردگی عمل می‌کنند، به ویژه هنگامی که در اکثر فرم‌های آلی موجود در بدن خود (از جمله ترکیبات طبیعی ویتامین E، روی (گلیسینات)، مخمر سلنیوم) مصرف می‌شوند که دارای قدرت بالاتری هستند و به طور کلی بیشتر از انواع غیر معدنی آن‌ها استفاده می‌شود. آنتی اکسیدان‌ها همچنین سلامت عروق مغز را بهبود می‌بخشند، در نتیجه باعث افزایش اکسیژن و مواد مغذی به نورون‌های گرسنه مغز می‌شود.

۳. به درمان آرتروز کمک می‌کند

یک مطالعه نشان می‌دهد که مداخلات آنتی اکسیدانی می‌تواند علائم بالینی آرتریت روماتوئید را بهبود ببخشند. این را می‌توان به خواص ضد التهابی آنتی اکسیدان‌ها نسبت داد. بنیاد آرتروز همچنین اهمیت آنتی اکسیدان‌ها را مورد تأیید قرار می‌دهد. آنتوسیانین‌های موجود در انواع توت‌ها و ویتامین C موجود در مرکبات می‌توانند با رادیکال‌های آزاد مبارزه کنند، رادیکال‌های آزاد باعث علائم آرتروز می‌شوند.

۴. می‌تواند به جلوگیری از سرطان کمک کند

آنتی اکسیدان‌ها از آسیب‌های رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌کنند که علت اصلی سرطان است. با توجه به موسسه ملی سرطان، حتی مکمل‌های آنتی اکسیدان در رژیم غذایی می‌توانند به درمان سرطان کمک کنند زیرا توانایی آن‌ها در مبارزه با استرس اکسیداتیو و التهاب بسیار زیاد است.

۵. باعث بهبود بینایی می‌شود

ویتامین‌های آنتی اکسیدانی با دوز بالا می‌توانند از پیشرفت و حتی تغییر دژنراسیون ماکولا و سایر بیماری‌های مرتبط با سن جلوگیری کنند. گزارش‌های انجمن ایالات متحده نشان می‌دهد که مکمل‌های آنتی اکسیدانی ویتامین C و E می‌توانند پیشرفت آب مروارید را در کمتر از سه سال کاهش دهند.

دیگر آنتی اکسیدان‌های مهم برای سلامت بینایی لوتئین و زاکسنتین هستند که از دژنراسیون ماکولا وابسته به سن جلوگیری می‌کنند. پس از آن، ما ویتامین A را داریم که از شبکیه و دیگر ساختارهای چشم محافظت می‌کند و در جلوگیری از کوری شبانه اهمیت دارد.

۶. ایمنی بدن را افزایش می‌دهد

مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزیجات یک راه مطمئن برای تقویت ایمنی بدن است. آنتی اکسیدان‌هایی مانند ویتامین A، C، E و کاروتنوئیدها باعث افزایش سلامتی ایمنی بدن می‌شوند.

یک گزارش منتشر شده در مجله اروپایی می گوید: “مکمل آنتی اکسیدانی در رژیم غذایی از سیستم ایمنی بدن محافظت می‌کند.” آن ها همچنین به درمان سایر مسائل مربوط به ایمنی مانند سرماخوردگی و عفونت‌های برونشی کمک می‌کنند.

۷. می‌تواند سلامت کبد را ارتقاء دهد

مسائل مربوط به کبد معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که این ارگان تحت فشار شدید اکسیداتیو قرار بگیرد. در این وضعیت آنتی اکسیدان‌ها به کمک کبد می‌آیند. آنها می‌توانند فعالیت طبیعی کبد را بازگردانند و از کبد محافظت کنند.

۸. می‌تواند باروری را بهبود ببخشند

مطالعات در این زمینه محدود است. با این حال، یک مطالعه نشان می‌دهد که آنتی اکسیدان‌ها مانند ویتامین C، E، روی و سلنیوم می‌توانند کیفیت اسپرم و باروری را بهبود ببخشند.

۹. عفونت دستگاه ادراری را درمان می‌کند

مطالعات نشان داده اند که عفونت مجاری ادراری می‌تواند به استرس اکسیداتیو و کاهش آنزیم‌های آنتی اکسیدان منجر شود، به همین دلیل است که مکمل آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند این وضعیت را بهبود ببخشد.

پلی‌فنول‌ها، نوع دیگری از آنتی اکسیدان‌ها هستند که در انواع توت‌ها و سایر میوه‌ها وجود دارند و برای مبارزه با UTI ها شناخته شده هستند. این ترکیبات استرس اکسیداتیو و التهاب را کاهش می‌دهند و از رشد باکتری جلوگیری می‌کنند.

۱۰. برای سلامت کلیه ها خوب است

برخی مطالعات نشان داده‌اند که مکمل آنتی اکسیدانی می‌توانند بیماری مزمن کلیه را کاهش دهد. آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند برای افراد دیالیزی مفید باشد.

۱۱. می‌تواند به بدنسازان کمک کند

آنتی اکسیدان‌ها در به حداکثر رساندن اثرات تمرینات ورزشی مفید هستند، آنها همچنین به مقابله با استرس اکسیداتیو ورزش کمک می‌کنند. از آنجایی که استرس اکسیداتیو می‌تواند به بهبود زخم‌ها و آسیب‌ها کمک کند، مصرف آنتی اکسیدان‌ها می‌تواند به بهبودی کمک کند و حتی آن را تسریع کند. آنتی اکسیدان‌ها، به ویژه ویتامین C، می توانند به تعمیر بافت‌ها کمک کنند. در واقع ورزش باعث ایجاد رادیکال‌های آزاد می‌شود که می تواند بر بافت عضلانی و زمان بازیابی آن تاثیر بگذارد.

۱۲. می‌تواند برای افراد سیگاری مفید باشد

تعدادی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف انواع میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند یک استراتژی محافظتی برای افراد سیگاری باشد. سیگار کشیدن باعث افزایش استرس اکسیداتیو شده و فعالیت آنتی اکسیدانی را به خطر می‌اندازد. به همین دلیل استفاده از آنتی اکسیدان‌ها می‌تواند مزایای محافظتی داشته باشد.

۱۳. می‌تواند آکنه را درمان کند

زمانی که رادیکال‌های آزاد از بدن عبور می‌کنند، الکترون‌ها را از سلول‌های سالم به سرقت می‌برند. با این مکانیسم، آنها می‌توانند التهاب ایجاد کنند. التهاب یکی از علت‌های رایج برای آکنه و دیگر بیماری‌های پوستی التهابی (به عنوان مثال اگزما، درماتیت) می‌باشد. همانطور که آنتی اکسیدان‌ها رادیکال های آزاد را خنثی می‌کنند، می‌توانند باعث کاهش التهاب و درمان آکنه شوند. آنها همچنین از نفوذ سموم به لایه های پوستی جلوگیری می‌کنند.

ویتامین‌های C و E دو نوع آنتی اکسیدان قوی هستند که می‌توانند با جلوگیری از التهاب ایجاد شده با آکنه مبارزه کنند. ویتامین E نیز باعث تسکین و بهبودی پوست می‌شوند، در نتیجه درمان زخم‌های آکنه را بهبود می‌بخشد. دیگر آنتی اکسیدان‌های مهم برای پیشگیری و درمان آکنه شامل سلنیوم و روی است.

۱۴. نشانه‌های پیری را کاهش می‌دهد

این رادیکال‌های آزاد است که باعث نشانه‌های پیری می‌شوند. آنها باعث آسیب به سلول و التهاب می‌شوند که به چین و چروک و لکه‌های سنی منجر می‌شوند. از آنجایی که آنتی اکسیدان‌ها در برابر اثرات رادیکال‌های آزاد مقاومت می‌کنند، می توانند نقش مهمی در تأخیر نشانه‌های پیری بازی کنند.

۱۵. موها را تقویت می‌کند

مکمل‌های آنتی اکسیدان می‌توانند سلامتی مو را بهبود بخشیده و نارسایی‌های تغذیه‌ای را درمان کنند. همین می‌تواند سلامت موها را تضمین کند. از آنجا که موها به طور منظم در معرض آفتاب و آلودگی قرار می‌گیرند، به طور دائم در معرض رادیکال‌های آزاد قرار دارند. آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند با این عوامل مبارزه کنند و از طریق استرس اکسیداتیو از فولیکول‌های مو محافظت کنند.

منبع: بلاگ بورسیکا