موسیقی چگونه خاطرات را به یاد ما می‌آورند؟

موسیقی می‌تواند تأثیر مهمی بر روی افراد داشته باشد. آن‌ها را به خنده بیاورد، بترساند و چشمانشان را اشک‌­آلود کند. شنیدن یک آهنگ خاص می‌تواند بعد از مدت‌ها خاطره‌ای را در شما زنده کند. اما چرا؟ در موسیقی چه چیزی وجود دارد که ذهن ما را فعال کرده و خاطرات ما را  به یک باره پررنگ می‌کند؟

همه ما قدرت و نیرو موسیقی را درک کرده‌ایم، زمانی که به آهنگ خاصی گوش می‌دهیم، به خاطرات مرتبط با آن فکر می‌کنیم و به زمان و مکان دیگری می‌رویم، زمانی که این آهنگ نقش مهمی در زندگی ما ایفا می‌کرد. آهنگ‌های موردعلاقه‌مان ما را به مکان‌ها و زمان‌های قدیم می‌برند و تمام صحنه‌ها، افراد و احساسات را در ما زنده می‌کنند، گویی در همان لحظه هستیم و دوباره همان احساسات را تجربه می‌کنیم.

موسیقی در هر فرهنگی می‌تواند بر روی ذهن افراد تأثیر بگذارد. ارتباط ذهنی مغز با موسیقی، تجربیات عاشقانه، خاطرات لذت‌بخش و یا دردناک یک پدیده جهانی است که در هر فرهنگی رخ می‌دهد. مهم نیست چه سبکی از موسیقی را گوش می‌دهید و یا به آن علاقه دارید، زمانی که موسیقی پخش می‌شود، ذهن شما به‌صورت ناخودآگاه روشن خواهد شد و خاطرات مربوط به زمانی که برای اولین بار این آهنگ را گوش کرده‌اید، برای شما زنده می‌شود.

حال این سؤال پیش می‌آید چرا خاطرات به یاد آمده از موسیقی‌ها همچنان قوی و غنی باقی می‌مانند و کمرنگ نمی‌شوند؟ چرا تأثیر موسیقی در به یادآوری خاطرات، از تأثیر عکس و تصویر، عطر و بو و کلمات بیشتر است؟؟؟

موسیقی از زمان به وجود آمدن انسان، در گوش آن زمزمه می‌شود. صدای قلب مادر اولین موسیقی است که انسان می‌شنود و با ریتم آن ماه‌ها زندگی می‌کند. شاید علاقه به موسیقی و تأثیر شگفت‌انگیز آن بر ذهن انسان، از زمان جنینی و در رحم مادر به وجود آمده است.

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که گوش کردن به موسیقی، باعث می‌شود شبکه‌های عصبی گسترده‌ای در مغز فعال شود، این قسمت‌ها از مغز به اعمال حرکتی، احساسات، افکار و خلاقیت می‌پردازند. وقتی شما موسیقی گوش می‌دهید، این موسیقی می‌تواند یک خاطره جدید در ذهن شما ایجاد کند و یا خاطرات گذشته‌تان را به یادتان بیاورد. درواقع از آنجا که موسیقی بر روی بخش هیپوکامپ مغز تأثیر می‌گذارد از این نظر می‌تواند این بخش را تحریک کند. همان‌طور که می‌دانید هیپوکامپ مغز، مسئول نگهداری خاطرات و حافظه شما است.

در بورسیکا بخوانید: تاثیر موسیقی بر فعالیت‌‌های روزانه

آهنگ‌های مختلف با احساساتی که در زمان معین داریم، افرادی که با آن‌ها هستیم و یا به آن‌ها فکر می‌کنیم و مکان‌هایی که در آن حضور داریم پیوند می‌خورد و این پیوند ذهنی آن‌قدر محکم است که سال‌ها بعد با گوش کردن به همان موسیقی می‌توانیم تمام این احساسات، افراد و مکان‌ها را به یاد بیاوریم. درواقع خاطراتی که در حافظه بلندمدت ما قرار می‌گیرند تحت تأثیر موسیقی هستند.

در این زمینه مطالعات بسیار زیادی صورت گرفته است و دانشمندان در پی کشف این موضوع و دلیل تأثیر شگفت‌انگیز موسیقی بر یادآوری خاطرات بودند. مثلاً در یک تحقیق، دانشمندان از تعدادی جوان خواستند در یک پروژه شرکت کنند و برای آن‌ها آهنگ‌های معروف زمان نوجوانی‌شان را پخش کردند و به این نتیجه رسیدند که هرچقدر شرکت‌کنندگان با این آهنگ‌ها بیشتر آشنا بودند، قدرت و وضوح خاطراتی که با این آهنگ‌ها در ارتباط بود، به‌مراتب بیشتر بود. البته در مورد خاطرات خوشایند و ناخوشایند نمی‌توان به‌صورت قطعی نظر داد. در برخی موارد موسیقی آرامش‌بخش و شاد شما را به یاد خاطرات خوب می‌اندازد و موسیقی‌های غمگین، خاطرات ناراحت‌کننده را زنده می‌کند. در این تحقیقات به این نتیجه رسیدند که برخی از این خاطرات، ناراحت‌کننده و برخی خوشحال‌کننده هستند و به طور کلی از الگوی خاصی پیروی نمی‌کنند و درواقع به اولویت و علایق فرد بستگی دارند.

تأثیر موسیقی بر خاطرات در مغز انسان

همان‌طور که در ابتدا اشاره کردیم، زمانی که به موسیقی قدیمی و آشنایی گوش می‌دهیم، این ذهن ما است که در زمان سفر کرده و به گذشته می‌رود و خاطرات را زنده می‌کند. حال ازنظر علمی چگونه این اتفاق توجیه می‌شود؟

ناحیه قشر پیشانی (Prefrontal Cortex) ناحیه‌ای است که بین موسیقی، احساسات و خاطرات ارتباط برقرار می‌کند، این منطقه از مغز درواقع برای مرور و بازبینی خاطرات گذشته است که طبق پژوهش‌ها در این قسمت از مغز در افراد مبتلا به آلزایمر و زوال عقل، هنوز فعالیت‌هایی رخ می‌دهد که از آن می‌توانند برای درمان بیماری‌های مذکور استفاده کنند.

در پژوهش‌های انجام شده در مورد رابطه فعالیت‌های مغزی و به یاد آوردن خاطرات در هنگام گوش کردن به موسیقی، از نوع تصویربرداری خاصی استفاده می‌شود. این نوع تکنولوژی تصویربرداری تشدید مغناطیس کارکردی (FMRI) نام دارد، در این تکنولوژی میزان خون اکسیژنه در مغز را می‌سنجند. زمانی که مغز مشغول انجام وظیفه‌ای خاص است، آن بخش از مغز به سوخت بیشتری نیازمند خواهد بود. سوخت مغز، اکسیژن و گلوکز است. ازاین‌رو هرچه بخشی از مغز بیشتر فعالیت کند، میزان مصرف سوخت آن نیز بالا خواهد رفت و جریان خون اکسیژنه بیشتری در آن نواحی از مغز جاری خواهد شد. بنابراین در طول انجام FMRI، زمانی که ناحیه‌ای از مغز مورداستفاده است آن قسمت به‌صورت نوری قرمزرنگ روشن می‌شود(neuromarketing.ir). در این شرایط وقتی این افراد موسیقی گوش می‌دهند قسمت‌های از مغز که به خاطرات مربوط می‌شود، روشن و فعال خواهد شد. که درواقع این قسمت‌های فعال در ناحیه قشر پیشانی (Prefrontal Cortex) قرار دارند.

موسیقی غذای روح است و می‌تواند بر روی حافظه شما تأثیر بگذارد. موسیقی یک روش درمانی مدرن به‌حساب می‌آید که برای بیمار بسیار لذت‌بخش است.

توانایی موسیقی در ارتباطات ذهنی و به یادآوری خاطرات، می‌تواند به‌عنوان یک فعالیت درمانی برای درمان بیماری‌های مانند اختلالات شناختی، از دست دادن حافظه و بیماری آلزایمر و زوال عقل مورداستفاده قرار گیرد. موسیقی به‌عنوان یک فعالیت از مدت‌ها قبل حس لذت، آرامش و یادآوری خاطرات را در افراد مختلف زنده می‌کند، مهم نیست در چه سنی هستید با گوش کردن به موسیقی می‌توانید غرق در خاطرات خود شوید و آن‌ها را به مانند روز اول به یاد بیاورید. تحقیقات نشان می‌دهد که موسیقی در بازنویسی و یادآوری خاطرات کمک می‌کند، در واقع با شنیدن یک آهنگ آشنا و ارتباط آن آهنگ با یک رویداد و یا برهه زمانی خاص از زندگی، می‌توان عملکرد مغز را بهبود بخشید. متخصصان از این پدیده به‌عنوان شروع و ضربه به بیماران آلزایمری استفاده می‌کنند تا خاطرات از دست رفته‌شان را به یاد بیاورند. البته  موسیقی درمانی  تنها برای افراد درگیر آلزایمر استفاده نمی‌شود، بلکه  بهتر است در مراحل اولیه بیماری نیز اجرا شده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.