فرش یکی از مهم‌ترین و مشهورترین صنایع دستی ایرانی است که در تمام دنیا شناخته شده است؛ درون طرح‌ها و بافت‌های آن داستان‌های زیادی نهفته است و شما با نظاره بر این فرش‌ها می‌توانید هزاران سخن ناگفته آن را بخوانید. فرش ایرانی از زمان‌های قدیم به عنوان یکی از هنرهای ایرانی و به دست زحمتکشان ایرانیان بافته می‌شود. تابلو فرش نمونه‌های کوچک‌تری از فرش است که عموماً در ابعاد ۲ در ۳ متر و یا کوچک‌تر تهیه می‌شود و از آن بر روی دیوار استفاده می‌کنند. تابلو فرشهای امروزی به‌صورت دستی و ماشینی بافته می‌شوند که در کنار شباهت‌هایی که بین آن‌ها است؛ تفاوت‌های بسیار زیادی با هم دارند. در این مقاله قصد داریم به تفاوت تابلو فرشهای دستبافت و ماشینی بپردازیم.
تابلو فرش ماشینی
امروزه تابلو فرشهای گران‌قیمتی وجود دارند که در اندازه و ابعاد مختلف بافته شده و ماه‌ها تلاش و زحمت را به تصویر می‌کشند. دراین‌بین تابلو فرشهای ماشینی نیز وارد بازار شده‌اند که از طریق ماشین‌های نساجی و با سرعت به تولید انبوه می‌رسند. بافت فرش‌ها و تابلو فرشهای ماشینی با دستگاه انجام می‌شود؛ بنابراین در مدت‌زمان کوتاهی می‌توان یک فرش و تابلو فرش را تولید کرد. نوع الیاف و رنگ‌های به‌کاررفته در آن مصنوعی است و درنهایت قیمت ارزان‌تری دارد. البته برخی از این الیاف‌های مصنوعی گران‌ترند؛ مثلاً آکریلیک یک الیاف رایج و مناسب برای تولید تابلو فرشهای ماشینی است.
تابلو فرش دستبافت
اما تابلو فرش دست بافت گران‌تر است؛ در این تابلو فرش از الیاف و رنگ‌های طبیعی استفاده شده و تمام گره‌های آن به دست انسان انجام می‌شود. تابلو فرشهای دست بافت خود انواع مختلف و قیمت‌های متنوعی دارند. برخی از این تابلو فرش‌ها به طور کلی از مواد طبیعی ساخته می‌شوند؛ یعنی تاروپود و پرز آن از مواد طبیعی بوده و دستبافت است. در این بین برخی از آن‌ها تمام ابریشم هستند؛ یعنی تاروپود و پرزهای آن از ابریشم است که قیمت بالاتری دارند و برخی از چله پشم استفاده کرده و پرزهای آن ابریشمی است. یک فرش دست بافت گران‌قیمت ممکن است هم تار و پود و هم پرز آن از پشم می‌باشد. در فرش دستبافت گل ابریشم، چله از جنس پشم بوده و بر روی آن از الیاف و پرزهای ابریشم استفاده شده که نسبت به تابلو فرش تمام ابریشم قیمت ارزان‌تری خواهد داشت.
یک تازه کار ممکن است در نگاه اول نتواند یک تابلو فرش دست بافت را از یک تابلو فرش ماشینی تشخیص دهد؛ بنابراین تصمیم گرفتیم به‌صورت مختصر در مورد تفاوت‌های تابلو فرشهای دست بافت و ماشینی حرف بزنیم و نکاتی را ارائه دهیم.
طرح تابلو فرش
در نگاه کلی و دقیق به تابلو فرش اگر متوجه تقارن زیاد و دقیق آن شده‌اید؛ ممکن است تابلو فرش ماشینی باشد؛ اما این اتفاق در تابلو فرشهای دستبافت رخ نمی‌دهد؛ اصولاً طراحی این نوع تابلو فرش‌ها تقارن نداشته و یک تصویر کلی را نشان می‌دهد.
گره‌ها در تابلو فرش دستبافت و ماشینی
فرشهای سنتی ایرانی به‌صورت دستباف بافته می‌شوند، بنابراین یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که باید در نظر داشته باشید تعداد گره است. یک فرش با کیفیت دست بافت، حداقل ۱۲۰ گره در اینچ مربع خواهد داشت؛ بنابراین برای تشخیص یک تابلو فرش دست بافت از ماشینی بهتر است به پشت فرش نگاه کنید؛ پشت فرش حرف‌های زیادی برای گفتن دارد؛ انتظار نداریم تمام گره‌ها را بشمارید؛ اما می‌توانید با چند ترفند آن را تشخیص دهید.
پشت فرش دست بافت نرم‌تر بوده و چند گره بزرگ‌تر دارد؛ نقش‌های فرش در قسمت پشتی آن نمایان است؛ اما در تابلو فرشهای ماشینی طرح فرش از پشت آن مشخص نیست و گره‌ها به‌صورت یکسان و یکنواخت و پشت سر هم قرار گرفته‌اند.
تعداد گره‌ها همان‌طور که اشاره شد؛ در تابلو فرشهای دستبافت محکم‌تر هستند؛ اما این گره‌ها در تابلو فرشهای ماشینی با یک شدت و اندازه و به‌صورت کاملاً یکنواخت در کنار هم قرار گرفته‌اند. گره در یک تابلو فرش دستبافت بر روی یک ریسمان پایه قرار گرفته و کاملاً محکم شده است؛ اما در تابلو فرشهای ماشینی گره‌ای وجود ندارد و تنها نخ‌ها به دور ریسمان پایه پیچیده شده و به علت فشار در کنار هم قرار گرفته‌اند.
الیاف به‌کاررفته در تابلو فرش دستبافت و ماشینی
تابلو فرش دستبافت ایرانی به‌طورمعمول از پشم و ابریشم و یا مخلوط پشم و ابریشم ساخته می‌شود؛ فرش‌هایی که صد درصد از ابریشم هستند درخشندگی فوق‌العاده‌ای دارند و یکی از با کیفیت‌ترین و ارزشمندترین فرشهای ایرانی هستند. از طرف دیگر پشم یکی از رایج‌ترین مواد به کار رفته در تابلو فرشهای دستبافت می‌باشد. کیفیت پشم به کار رفته در تابلو فرشهای دستبافت به نژاد گوسفند، آب‌وهوا، مرتع و زمان تهیه پشم‌ها از گوسفند بستگی دارد؛ اما تابلو فرشهای ماشینی از الیاف مصنوعی ساخته می‌شوند. بنابراین از روی الیاف می‌توانید تا میزان زیادی تابلو فرش دستبافت از ماشینی را تشخیص دهید. الیاف پشم تا حدودی در برابر شعله مقاوم هستند؛ اما الیاف مصنوعی به‌سرعت میسوزند و بوی آن‌ها بوی مشابه پلاستیک است. الیاف طبیعی به‌راحتی انواع مختلفی از رنگ‌های طبیعی را به خود جذب کرده و یک فرش رنگارنگ با طول عمر بالا به وجود می‌آورند؛ اما این رنگ‌ها تنوع کمتری در تابلو فرشهای ماشینی دارند؛ اما امروزه به لطف پیشرفت، این رنگ‌ها نیز متنوع‌تر شده است. الیاف مصنوعی به کار رفته در تابلو فرشهای ماشینی اصولاً از جنس پلی‌استر، پلی آکریلیک، پلی پروپین و موادی از این قبیل هستند؛ در این بین الیاف پلی آکریلیک کیفیت و دوام بیشتری دارند.
تار فرش
مورد دیگری برای تشخیص تابلو فرش دستبافت از ماشینی دقت به ریشه‌های فرش است؛ ریشه‌های فرش در تابلو فرش دستبافت، جزئی از فرش است و رشته‌های تار را تشکیل می‌دهد. اما این رشته‌ها در تابلو فرش ماشینی جزئی از فرش نیست و به نوعی به آن دوخته شده است. در تابلو فرشهای دست بافت گران‌قیمت‌تر اصولاً از رشته‌های ابریشمی استفاده می‌شود که این رشته نسبت به رشته‌های نخی درخشان‌تر، ریزتر و سنگین‌تر هستند.
پود فرش
با نگاه به کناره‌های تابلو فرش نیز می‌توانید متوجه این تفاوت‌ها شوید. در کناره‌های فرش دست بافت، کوک‌ها با دست انجام می‌شود؛ درنتیجه ممکن است منظم نباشند و در یک خط مستقیم قرار نگیرند؛ اما در فرش ماشینی کناره‌ها با دستگاه و به‌صورت یکسان و یک اندازه کوک زده می‌شوند.
رنگ‌ها در فرش دستبافت و ماشینی
در تابلو فرشهای دست بافت از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود؛ بنابراین به دنبال رنگ‌های طبیعی باشید؛ رنگ قرمز، نیلی، سایه‌های زرد و …. رنگ‌های مصنوعی در الیاف مصنوعی به درون الیاف نفوذ کرده؛ درحالی‌که رنگ‌های طبیعی تنها سطح را می‌پوشاند. برای جدا کردن چند نخ فرش را خم کنید و اگر متوجه ناهمواری ظریف هستید، پس با رنگ‌های طبیعی سروکار دارید.
بودجه تابلو فرشهای دستبافت و ماشینی
فرشهای دستبافت و ماشینی قیمت‌های متفاوتی دارند؛ فرشهای دستبافت ابریشمی یکی از گران‌قیمت‌ترین فرشهای دستبافت است؛ اما فرشهای پشمی در دسترس‌تر هستند و در بین فرشهای دستبافت قیمت بهتری دارند. فرشهای دستبافت قیمت بالاتری نسبت به فرشهای ماشینی دارند؛ فرشهای ماشینی ارزان‌قیمت‌ترند. بنابراین از تفاوت‌های بارز فرشهای دست بافت و فرشهای ماشینی، قیمت آن است.
نتیجه‌گیری:
موارد بالا ممکن است به شما در تشخیص تابلو فرشهای دستبافت و ماشینی کمک کند؛ اما در برخی موارد تابلو فرشهای ماشینی با تراکم بالا و دقت زیاد تولید می‌شوند که تشخیص آن‌ها از فرش دست بافت کار سختی است. بنابراین اگر قصد خرید تابلو فرش دارید؛ بهتر است عجله نکنید. به مغازه‌های مختلف سرزده و فرش‌ها را از نزدیک لمس کنید و پشت آن‌ها را ببینید؛ بهتر است تابلو فرش‌هایی بخرید که قاب شده نیستند تا به راحتی آن را بررسی کرده؛ تار و پود و پشت کار را مشاهده کنید؛ در این راستا می‌توانید از افراد خبره کمک بگیرید.
منبع: بلاگ بورسیکا
