ترمه یکی از زیباترین پارچه‌های ایرانی است و درصورتی‌که از الیاف طبیعی و به‌صورت دستی بافته شود؛ قیمت بالایی دارد. این پارچه از صنایع دستی ایرانی به‌حساب می‌آید و در برخی شهرهای ایران مانند یزد بافته شده و یکی از سوغاتی‌های معروف آن است. البته امروزه نمونه‌های تقلبی از ترمه وارد بازار شده و روش شناخت ترمه اصل از ترمه تقلبی کار دشواری است؛ بنابراین با ما همراه باشید تا با روش‌‌های شناخت ترمه اصل آشنا شوید و هنگام خرید کلاه سرتان نرود.
ترمه چیست؟
از صنایع دستی بسیار زیبا و قدیمی ایران، می‌توان به ترمه اشاره کرد که در گذشته به صورت دستی و با الیاف ابریشم بافته می‌شد و ارزش بسیار بالایی داشت. امروزه ترمه به صورت ماشینی دوخته می‌شود و همانند فرش تار و پود دارد که این الیاف از جنس ویسکوز و پلی‌استر هستند. این پارچه‌ی پر از نقش و نگار جزو پارچه‌های گران قیمت ایرانی است که از زمان‌های قدیم مورد استفاده افراد مهم قرار می‌گرفت و امروزه نیز جنبه تزئیناتی دارد.
شروع ترمه‌بافی در ایران به اوایل دوران صفویه بازمی‌گردد؛ هنوز در مورد منبع و آغاز این هنر در جهان توافق وجود ندارد؛ برخی آن را یک هنر اصیل ایرانی می‌دانند و برخی دیگر معتقدند که به آسیای مرکزی تعلق دارد؛ بااین‌حال این هنر قدیمی در ایران پرورش‌یافته و به بهترین شکل ممکن بافته می‌شود و یکی از صنایع دستی‌های معروف و محبوب ایران در جهان است.
برای بافت پارچه ترمه به صورت دستی در ابتدا باید پشم را به نخ تبدیل کرده و آن را سفید کنند؛ سپس آن را با استفاده از مواد طبیعی به رنگ‌های مورد نظر در می‌آورند و به صورت تار و پود با استفاده از پشم رنگ‌شده و ابریشم بافته می‌شود.
انواع ترمه
ترمه از گذشته تاکنون انواع مختلفی داشته و برای مصارف گوناگونی بافته می‌شود؛ به‌طور کلی نقش اصلی که در ترمه به کار برده می‌شود نقش بته جقه است که اصلی‌ترین نقش ترمه‌ها به حساب می‌آید. علاوه بر این طرح‌های دیگری مانند بته کشمیری، بته بادامی و … نیز در آن استفاده می‌شود. با توجه به این طرح‌ها ترمه‌ها انواع مختلفی دارند.
به‌طور مثال ترمه چهر قدی که به صورت لچک ترنج و گل‌دار بافته می‌شود؛ ترمه شال‌بندی که نقشی مانند لانه زنبور دارد؛ ترمه شال راه‌راه، ترمه شال کشمیری که در آن از نقش بته جقه و درختی استفاده می‌شود؛ ترمه کرمان، ترمه شال امیری، ترمه شال یزدی و …. همه این ترمه‌ها به صورت نقش‌های مختلفی بافته شده و برای مصارف گوناگونی استفاده می‌شوند و از گذشته رواج داشته‌اند.
روش شناخت ترمه اصل
در این بخش قصد داریم شما را با انواع ترمه‌ها از نظر کیفیت و روش شناخت ترمه اصل آشنا کنیم. ترمه مانند هر پارچه دیگری ممکن است اصل یا تقلبی باشد؛ ترمه اصل یزد دارای درجه‌بندی است و به عنوان ترمه اصل درجه یک یا درجه دو به فروش می‌رسد که تشخیص آن توسط یک فرد مبتدی و معمولی کار آسانی نیست.
ترمه اصل ترمه‌ای دست بافت است که امروزه بسیار نادر بوده و قیمت بالایی دارد. در تار و پود ترمه اصل از ابریشم اعلا استفاده شده و بسیار نرم و لطیف و دارای رنگ‌های زیبا و چشم‌نواز است. نمونه‌های دیگر نیز از پشم هستند که نرمی و لطافت آن را دارند.
در ابتدا با روش تشخیص ابریشم اصل آشنا شوید. ابریشم اصل را می‌توان به‌راحتی از ابریشم مصنوعی یا همان ویسکوز تشخیص داد. یک نخ از پارچه را جدا کنید و آن را بسوزانید. اگر ابریشم اصل باشد خیلی آهسته می‌سوزد و درنهایت پودر می‌شود؛ اما ابریشم مصنوعی همانند سوزاندن پلاستیک جمع می‌شود. بوی سوختن ابریشم مصنوعی مانند بوی سوختن کاغذ است؛ اما ابریشم طبیعی که در ترمه اصل به کار برده می‌شود؛ بوی سوختنی معادل با بوی سوختگی مو دارد.
ترمه ماشینی از جنس ویسکوز است که به آن ابریشم مصنوعی می‌گویند؛ بنابراین بهترین نوع ترمه ماشینی، ترمه‌ای است که صد در صد از ابریشم مصنوعی بافته شده است. ویسکوز ظریف‌تر بوده و نسبت به سایر الیاف مصنوعی درخشندگی بیشتری دارد.
با لمس کردن پارچه ترمه، اگر احساس نرمی و لطافت داشتید آن ترمه اصل است؛ در این صورت، زبری پارچه می‌تواند نشان دهنده یک ترمه تقلبی می‌باشد. البته این روش در ترمه‌هایی صدق می‌کند که تنها از ابریشم بافته شده‌اند. ترمه‌هایی که از ابریشم در کنار الیاف دیگر استفاده می‌کنند را نمی‌توان با لمس کردن تشخیص داد.
در ترمه اصل رنگ‌ها طبیعی است و از رنگ‌های مصنوعی که در طبیعت وجود ندارند؛ به‌هیچ‌عنوان استفاده نمی‌شود. البته امروزه نمونه‌های جدیدی از ترمه اصل وارد بازار شده‌اند که در تار و پود آن رنگ‌هایی مانند طلائی نیز وجود دارد. بنابراین اگر در قدیم زندگی می‌کردیم؛ فاکتور رنگ می‌توانست یک معیار مناسب برای تشخیص ترمه اصل از ترمه تقلبی باشد؛ اما امروزه تشخیص ترمه اصل از روی رنگ، کار دشواری به نظر می‌رسد و هر شخصی نمی‌تواند آن را انجام دهد.
مورد دیگر برای تشخیص ترمه اصل، تراکم پارچه ترمه است و برای این کار باید به بافت و طرح‌های درون ترمه نگاه کنید. هر چه قدر تراکم بیشتر و بافت‌ها ظریف‌تر باشد ترمه با کیفیت‌تر است.
کاربرد ترمه
درگذشته‌های دور از ترمه برای دوخت لباس‌های سلطنتی و پادشاهان استفاده می‌شد و ظاهر خاصی می‌بخشید؛ اما به مرور نقش ترمه از روی لباس‌های زینتی خارج شده و بیشتر برای مصارفی مانند جانماز و رومیزی استفاده می‌شد. اما امروزه با توجه به نقش این طرح‌های زینتی در لباس‌ها، بار دیگر طراحان به استفاده از نقش‌ها و پارچه‌های ترمه در لباس‌ها روی آوردند؛ با این حال ترمه‌های اصل به دلیل قیمت بالایی که دارند هنوز هم مصارف تزئینی داشته و به عنوان رومیزی و جانماز استفاده می‌شوند. اما ترمه‌های ماشین بافت در طراحی لباس‌ها استفاده شده و نمادی از فرهنگ کشورمان می‌باشند.
نگهداری از ترمه
- قرار دادن ترمه به مدت طولانی در زیر نور خورشید باعث رنگ‌رفتگی آن می‌شود و زیبایی ترمه کاهش می‌یابد. بنابراین بهتر است از آن در خانه و محل‌هایی به دور از آفتاب استفاده شود.
- در هنگام شست‌وشوی ترمه به هیچ عنوان از آب داغ و شوینده‌های قوی استفاده نکنید؛ زیرا این مواد می‌توانند به رنگ‌های طبیعی درون پارچه آسیب وارد کنند.
- در نهایت اگر ترمه را در محلی نگهداری می‌کنید؛ بهتر است مراقب باشید تا به اصطلاح بید نزند. بید دشمن اصلی ترمه است؛ در صورت نگهداری در مکان‌های مرطوب به علت وجود پشم ممکن است بید بزند و از بین برود. می‌توانید در بین پارچه از نفتالین استفاده کنید تا پارچه آسیب نبیند و به‌مرور خراب نشود.
منبع: بلاگ بورسیکا
